Paragrafen

3j. Toelichting financiële begroting

Kapitaallasten totaal € 45,4 miljoen en investeringen: € 167 miljoen

Investeringen

In het boekwerk Investeringsplanning 2022 zijn onze investeringen toegelicht en verdeeld naar strategische investeringen, vervangingsinvesteringen plus (upgrades) en vervangingsinvesteringen. Alle geplande investeringen staan -ook per taakveld-  in de staat van investeringen (bijlage 8). Alle gerealiseerde investeringen met een boekwaarde staan in de staat van vaste activa (bijlage 9). Over gerealiseerde investeringen worden afschrijvingen berekend aan de hand van de te verwachten levensduur. De afschrijvingen vertegenwoordigen de waardevermindering in een jaar. De kapitaallasten (afschrijvingen en rente) zijn verwerkt in de meerjarenbegroting.

In onderstaand overzicht is de gemeentebrede investeringsopgave opgenomen, inclusief strategische verwervingen. In 2024 is de investeringsplanning lager. Reden hiervoor is dat de huidige investeringen met name in de jaren 2021 en 2022 gepland staan en de nieuwe investeringen nog niet bekend zijn voor 2024. Deze worden in toekomstige investeringsplanningen voorgesteld. Een tweede reden is dat de investeringsplanning periodiek wordt bijgesteld.

Tabel: totale investeringsopgave

Bedragen x € 1 miljoen

2021

2022

2023

2024

2025

Bruto vervangingsinvesteringen

114,6

154,0

114,7

74,9

45,4

Bruto strategische investeringen

43,2

34,7

25,5

7,3

24,9

Totaal bruto investeringsopgave

157,8

188,7

140,2

82,2

70,3

Externe dekking

63,3

21,7

36,1

30,9

12,0

Totaal netto investeringen

94,5

167,0

104,1

51,3

58,0

Aangepaste rapportage over investeringen vanaf begroting 2022
De gemeenteraad wil beter geïnformeerd worden over de voortgang en bijsturingsmogelijkheden van de investeringen. Daarom is besloten een meer integrale rapportage van een selectie van ‘belangrijke projecten/investeringen’ te ontwikkelen. De nieuwe werkwijze is erop gericht de financiële sturing op projecten eenvoudiger en transparanter te laten verlopen en de beheersing van investeringen te verbeteren wat ook in lijn ligt met de ideeën van de raadswerkgroep ABV om meer transparantie aan te brengen in de begroting. Om dit te kunnen bereiken is het essentieel om de wijze waarop over projecten aan de gemeenteraad wordt gerapporteerd anders in te richten.
De strategische en politiek belangrijke investeringen worden uitgebreid verantwoord. De overige investeringen laten we gebundeld zien. Er wordt verantwoord over integrale projecten in plaats van deelinvesteringen versnipperd over taakvelden en programma’s. Door de verantwoording van de investeringen integraal op één plek te doen, wordt de informatiewaarde vergroot. Hierdoor kan de raad beter haar kaderstellende en controlerende taak uitvoeren.
Bij de verantwoordingsdocumenten (tussentijdse rapportage en jaarrekening) wordt aandacht besteed aan de planning, inhoudelijke en financiële voortgang en de risico’s van het project.De financiële voortgang heeft met name betrekking op de toereikendheid van het beschikbare krediet. Belangrijke vraag is hierbij of het beschikbare krediet voldoende is om alle toekomstige kosten te kunnen financieren.

Onderstaand overzicht geeft een nadere detaillering van de belangrijke investeringen die in 2022 in uitvoering gaan of reeds in uitvoering zijn. In het overzicht hebben we de belangrijke investeringen opgenomen. De overige investeringen hebben we gebundeld. Doel van het overzicht is het in beeld brengen van de beschikbare investeringsruimte voor de investeringen die in uitvoering zijn of gaan vanaf 2022.
De kolommen van de tabel dienen als volgt te worden gelezen:
De investeringsopgaveis het totaal beschikbare krediet voor alle jaren, ook voor eerdere jaren en voor jaren na de planperiode. Sommige grote investeringen, zoals HOV2 hebben een doorlooptijd van 10 jaar. De investeringsopgave is dan ook voor de gehele 10 jaar.
Het investeringssaldois het beschikbare krediet voor de toekomstige jaren. Dit saldo wordt berekend door van het totale investeringssaldo de reeds bestede kosten cq. de reeds ontvangen bijdragen in mindering te brengen. Het saldo is per 1 januari 2021 berekend, omdat we alle gerealiseerde bedragen tot en met de laatst vastgestelde jaarrekening meenemen.

Strategische investeringen

Bedragen x € 1.000 

Totale investeringsopgave (krediet)

Investeringssaldo per 1 januari 2021

Toelichting

Uitgaven

Bijdr. derden

Uitgaven

Bijdr. Derden

Wegenstructuur Eindhoven Noordwest

92.963

65.195

54.937

37.929

Met het project Wegenstructuur Eindhoven Noordwest wordt het wegennet in Noordwest aangepast en uitgebreid om de doorstroming en bereikbaarheid van onder andere de Anthony Fokkerweg, Eindhoven Airport, Flight Forum en Brainport Industries Campus te verbeteren. Het project bestaat uit 3 fasen. Fase 1 is inmiddels afgerond, hierin zijn de fietsbrug Tegenbosch, een nieuwe bypass naar de N2 en verbreding van de Anthony Fokkerweg gerealiseerd. Fase 2 wordt momenteel uitgevoerd, hierin maken we een nieuwe verbinding tussen de Anthony Fokkerweg en de Erica in Oirschot met een aansluiting door BIC Noord. Fase 2 wordt eind 2022 opgeleverd. Fase 3 betreft de onderdoorgang onder de A2/N2 die de nieuwe aansluiting door BIC Noord verbindt met het GDC. Hiervoor vindt momenteel de voorbereiding plaats in bouwteamverband. Na de prijsvorming en aanbesteding in Q3 en Q4 2021, zal realisatie plaatsvinden in 2022 en 2023. De grootste risico’s voor dit project zitten tevens in fase 3, het betreft de prijsvorming en de planning die volledig is gericht op het met RWS overeengekomen tijdsslot in de bouwvak 2022 waarin de A2/N2 gedeeltelijk mag worden open gebroken om de tunnelbak te realiseren. Om dit risico te beperken is een nauwe samenwerking van het bouwteam met Rijkswaterstaat opgezet, waarbij alles erop gericht is de potentiële risico’s te voorkomen en beperken.

HOV2

46.964

37.794

8.386

5.099

De aanleg van vrijliggende infrastructuur voor het openbaar vervoer is gereed. De eindafrekening en de declaratie voor de subsidies is lopende. Enig overblijvend risico is de theoretische mogelijkheid dat de subsidiedeclaratie niet wordt goedgekeurd.

HOV3

30.000

20.165

29.002

20.165

Stationsgebied

-

-

-

-

Strategische verwerving grond

48.340

-

45.861

-

Totaal strategische investeringen

218.267

123.155

138.186

63.194

Vervangingsinvesteringen en investeringen plus (upgrades)

Bedragen x € 1.000 

Totale investeringsopgave (krediet)

Investeringssaldo per 1 januari 2021

Toelichting

Uitgaven

Bijdr. derden

Uitgaven

Bijdr. Derden

Aardgasvrije wijken

5.756

1.079

5.756

1.079

Investeringen infrastructuur en aansluitingen voor aardgasvrije wijk ’t Ven

Dienstauto's

213

-  

125

-

Postauto’s en dienstauto’s voor B&W

Facilitaire zaken

4.374

-

3.068

-

Meubilair en apparatuur (zoals beamers en repro-apparaten) voor de gemeentelijke gebouwen

Facilitaire zaken van Abbe museum

1.156

-

963

-

Meubilair en inrichting van Abbemuseum

Hard- en software

25.380

-

21.464

-

Alle investeringen in gemeentelijke hard- en software

Onderwijshuisvesting

172.728

-

136.557

-

Alle investeringen in onderwijshuisvesting, zowel primair- als voortgezet onderwijs

Waarvan:

- Huygens lyceum

18.827

-

18.557

-

De nieuwbouw voor het Huygens Lyceum wordt ca. 7.280 m2 groot en gebouwd voor 1.050 leerlingen. Daarnaast wordt er één trainingshal gebouwd die opdeelbaar is in 3 gymzalen. De nieuwbouw wordt op de oorspronkelijke locatie van de school, Rachmaninowlaan 2 gerealiseerd. Het schoolbestuur SECVO is bouwheer en realiseert gelijktijdig met de nieuwbouw een uitbreiding van ca. 734 m2. De bouw is gestart en wordt volgens planning in mei 2022 opgeleverd. Bij dit project zijn de levertijden van materialen en de stijgende bouwkosten de grootste risico's.

- Lorentz Casimir lyceum

19.915

-

19.915

-

De nieuwbouw voor het Lorentz Casimir Lyceum wordt ca. 7.880 m2 groot en gebouwd voor 1.150 leerlingen. Daarnaast worden er 3 gymzalen gerealiseerd. De nieuwbouw wordt  achter de bestaande school aan de Celebeslaan 10-20 gebouwd en de gemeente is bouwheer. In oktober 2021 wordt de aanbesteding voor het bouwteam afgerond en start de ontwerpfase gevolgd door de realisatiefase die zal lopen tot mei 2024. Door te werken met een bouwteam worden de risico's op materiaal prijzen en leveringen beperkt.

- Van Maerlant lyceum

20.975

-

20.975

-

De (ver)Nieuwbouw van het Van Maerlantlyceum wordt ca. 8.480 m2 en gebouwd voor 1.250 leerlingen. Daarnaast worden er 3 gymzalen gerealiseerd. De aanbesteding voor de realisatie is gestart zodat medio 2022 gestart kan worden met de sloop en nieuwbouw. De oplevering is gepland in juni 2023 maar is sterk afhankelijk van de beschikbaarheid van de tijdelijke huisvesting waarin het Huygens lyceum nu, eveneens tijdelijk, gehuisvest is. Nadat de inschrijvingen binnen zijn weten we wat de invloed is van de stijgende materiaalprijzen.

- Spilcentrum Eckart

6.285

-

6.285

-

Nieuwbouw Spilcentrum Eckart wordt gerealiseerd op Weegschaalstraat 1 waar eerst Sporthal Eckart stond. De sloop van de sporthal was eind maart 2021 gereed. De verwachting is dat de grond per oktober 2021 bouwrijp kan worden opgeleverd en de grond aan schoolbestuur SKPO kan worden overgedragen. Het spilcentrum wordt circa 2566 m2 groot. Naast basisschool De Tweelingen (er wordt gebouwd voor 265 leerlingen), komt er ook een kinderopvang Billies (4 groepsruimten) en een gymzaal waar ook Novalis gebruik van gaat maken. Op 7 dec 2020 en 29 april 2021 vonden online informatieavonden plaats om de omwonenden bij het proces te betrekken. Daarnaast vonden nog extra samenspraakmomenten plaats om de verkeerssituatie rondom te school te bespreken, omdat de buurt veel verkeer- en parkeeroverlast ervaart. Het DO is door de architect met de commissie Ruimtelijke Kwaliteit besproken. De commissie is tevreden over het ontwerp. Ook in de oplossing om de parkeerdruk in de wijk te verminderen kon de commissie zich vinden. Bouwplantoets heeft plaatsgevonden en is akkoord bevonden. Schoolbestuur is aanbesteding gestart. De omgevingsvergunning is in juli aangevraagd. De planning is dat eind november 2021 de voorbereidende werkzaamheden beginnen en eind december 2021 de realisatiefase. Verwachte oplevering Spilcentrum Eckart is eind december 2022.

Openbare ruimte

319.950

135.518

215.410

85.011

Alle investeringen die zich bevinden in de openbare ruimte, zoals wegen, groen, verlichting, verkeersregelinstallaties, bruggen, gemeentelijk rioleringsplan.

Waarvan:

- Mathildelaan

2.701

1.301

2.256

1.040

gecombineerde herinrichting onder en bovengronds; het aanleggen van het genderriool tussen Victoriapark en 18 septemberplein en bovengronds de oversteekbaarheid van de kruising verbeteren voor langzaam verkeer en doorstroom van HOV bevorderen.

- Snelfietsroute Helmond

3.874

645

3.340

165

Eind 2021 wordt het eerste tracédeel (Dorgelolaan) voorbereid en aanbesteed. Het tracédeel op grondgebied van Nuenen heeft nog risico's i.v.m. verwerving van gronden t.b.v. het traject. Subsidieaanvraag bij Bereikbaarheid loopt en de gesprekken voor de aanvraag bij de Provincie zijn gaande. 18 mei is het ontwerp vastgesteld voor het traject Dorgelolaan tot en met Loostraat en het benodigde taakstellend budget vastgesteld middels B&W-besluit.

- Centrumgebied

17.754

5.823

15.034

4.971

Het kernwinkelgebied en Stratumseind worden boven- en ondergronds opnieuw ingericht. Het project is complex vanwege de beperkte (werk)ruimte waarop veel moet gebeuren, hoge bezoekersaantallen en politieke beeldvorming. Definitieve gunning voor de uitvoering in Q4, start realisatie Q2 2022. Belangrijk risico zijn prijsstijgingen materialen, krapte arbeidskrachten en corona-situatie die wisselt en vooral op Stratumseind relevant is mede voor draagvlak rondom uitvoering.

- maatregelenpakket de Run

13.574

9.610

13.268

9.610

Sport

36.454

4.628

29.498

3.512

Investeringen in sportparken, sportvelden en sportaccommodaties

Slim verduurzamen gemeentelijke gebouwen

22.413

-

17.893

-

Investeringen in verduurzamen van de gemeentelijke gebouwen, zoals zonnepanelen en ledverlichting.

Slim verduurzamen vastgoed

17.064

427

13.442

166

Investeringen in verduurzamen van panden (o.a. ijsbaan, parktheater), zoals zonnepanelen en ledverlichting.

Vastgoed

67.465

17.130

63.480

17.003

Alle investeringen in het vastgoed, in eigendom van de gemeente, zoals vrije tijdsaccommodatie en cultuurpanden.

Waarvan:
Omvorming Tongelreep II

41.514

14.456

41.509

14.451

Het realiseren van een ongeëvenaard hoogwaardig, innovatief en multifunctioneel Nationaal Zwemcentrum met een brede maatschappelijke en verbindende functie, passend bij de signatuur van Eindhoven en binnen de door de raad vastgestelde kaders.  Het Voorlopig Ontwerp wordt in januari 2022 verwacht, Definitief Ontwerp in het derde kwartaal 2022 De bouw start in juni 2023. Oplevering is gepland in december 2025. Risico's op dit moment zijn met name de stijging van de bouwkosten. Macro ontwikkelingen op het gebied van bouwkosten in huidige bouwsector.

Veiligheid

1.150

60

779

46

Materialen en vervoersmiddelen ten behoeve van Veiligheidstaken, waaronder ook cameratoezicht

voorbereidingskosten grond

9.450

-

8.059

-644

Jaarlijkse investeringen in voorbereiding ten behoeve van grond

 Totaal  vervangingsinvesteringen  en investeringen plus (upgrades)

683.553

158.842

516.495

106.173

Totaal investeringsplanning

901.820

281.997

654.681

169.367

Kapitaallasten

De ontwikkeling van de kapitaallasten volgt de investeringsplanning. De stijging van de kapitaallasten wordt mede verklaard door de stelselwijziging investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut. Conform Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) activeren we de investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut vanaf 2017. Tot en met 2016 werden deze investeringen opgenomen in de exploitatiebegroting. Alle nieuwe investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut worden nu voor het eerst geactiveerd. Dit zorgt voor een stijging van de kapitaallasten de komende jaren als gevolg van nieuwe (vervangings)investeringen. De verwachting is dat over ongeveer 30 jaar alle investeringen maatschappelijk nut in onze activa  zijn opgenomen.
In bijlage 9 is per taakveld een specificatie en toelichting van de kapitaallasten opgenomen.

Kapitaallasten (x € 1 miljoen)

2022

2023

2024

2025

Rentelasten investeringen

7,4

8,3

9,2

9,4

Afschrijvingslasten investeringen

27,9

30,9

33,8

36,2

Subtotaal: kapitaallasten investeringen

35,3

39,2

43,0

45,6

Rente over eigen vermogen en voorzieningen

3,3

3,2

3,1

3,2

Rente grondexploitaties en projectfinanciering

3,1

2,6

2,3

2,3

Overige kapitaallasten

3,7

2,6

2,7

2,7

Totaal kapitaallasten

45,4

47,6

51,1

53,8

Actuele ontwikkelingen

Realistische investeringsplanning
Als gemeente investeren we in de stad en daarvoor hanteren we een investeringsplanning. In de afgelopen jaren is gebleken dat de gehanteerde investeringsplanningen niet altijd realistisch waren Ter voorbereiding op deze begroting zijn de investeringsplanningen 2022 tot en met 2024 dan ook tegen het licht gehouden en waar nodig aangepast. Dit betekent echter niet op voorhand dat alle geprognosticeerde investeringen worden gerealiseerd in de beoogde jaarschijf. Dit blijft afhankelijk van meerdere (deels externe) factoren die niet allemaal beïnvloedbaar zijn. Op basis van ervaring (zowel in Eindhoven als bij andere grote steden) lijkt het aannemelijk dat 25 tot 35% van de investeringen niet in de geplande jaarschijf gerealiseerd wordt. In een deel van de gevallen gaat het om een verschuiving tussen jaarschijven, bij een aantal investeringen is sprake van een verschuiving van de einddatum. Op voorhand is niet te voorspellen welke projecten met deze factoren te maken krijgen en dus schuiven in tijd. Over de voortgang van de investeringen wordt via de planning- en controlcyclus gerapporteerd.

De belangrijkste redenen voor de vertraging zijn afhankelijkheden van derden (bijvoorbeeld kabels en leidingen of bij uitvoering investeringen onderwijshuisvesting waar schoolbesturen bouwheer zijn), gebrek aan personele capaciteit (zowel intern als bij externe partijen), vertraagde of mislukte aanbestedingen en bezwaar en beroep in ruimtelijke procedures. Verder mag de stad niet teveel hinder ervaren door parallel uitgevoerde werkzaamheden. Dit maakt programmeren in de tijd complex en een vertraging (of versnelling) op een project kan een kettingreactie bij andere projecten veroorzaken. Tot slot krijgen we soms te maken met bijzondere externe factoren die van invloed kunnen zijn op de investeringsplanning zoals de streep door het Programma Aanpak Stikstof (PAS), de corona-crisis en de beschikbaarheid van materialen.

De investeringsplanning voor 2022 bedraagt op basis van de huidige planningen ruim € 170 miljoen bruto exclusief het budget voor strategische verwervingen (dit wordt ingezet voor kansen die zich aandienen, het is niet vooraf in te plannen wanneer dat zal zijn) en € 150 miljoen netto. De planningen 2022 gaan vertragen vanwege bovengenoemde oorzaken. Niet duidelijk is welke investeringen voor vertragingen gaan zorgen. De verwachting is dat het investeringsvolume voor 2022 uitkomt op € 110 miljoen bruto en € 90 miljoen netto. Dit is gebaseerd op ervaringen van de afgelopen jaren. Via de tussentijdse rapportage zal worden verantwoord  over de daadwerkelijke voortgang van en wijzigingen in de investeringsplanning.

Prijsontwikkelingen en beschikbaarheid materialen
Vanuit de markt krijgen we signalen dat we rekening moeten houden met significant hogere kosten voor de uitvoering van (onderhouds)projecten als gevolg van prijsstijgingen door een tekort aan grondstoffen. Het gaat hier met name om hout, staal en pvc. Daarnaast moeten we door het tekort rekening houden met langere levertijden, dus ook met mogelijke vertragingen. Het zijn de eerste signalen die nu binnenkomen en zijn een effect van de coronacrisis (veel producenten van grondstoffen hebben de productie vertraagd / stilgelegd vanwege een verwachte economische crisis als gevolg van corona). Het exacte effect (hoeveel % en hoeveel langer) kunnen we nog niet aangeven, daar moet eerst ervaring mee opgedaan worden en het is natuurlijk afhankelijk van het type project (of die grondstoffen in het project veel voorkomen). Maar dit is een factor waar we rekening mee moeten houden in onze investeringen en investeringsplanning.

Prijsstijgingen van de investeringen hebben vooral gevolgen voor investeringen met een langere doorlooptijd, zoals grote gebiedsontwikkelingen en grote investeringen in openbare ruimte. Door de langere voorbereidingen neemt de investering meerdere jaren in beslag. Bij de begrotingsbehandeling 2021 is gesproken over het toepassen van een indexering bij investeringen. Door een stelpost op te nemen in de begroting en deze ook te laten cumuleren (het bedrag toe laten nemen door de jaren heen) bouwen we een buffer op om de prijsstijgingen van bouwmaterialen en algemene prijsstijgingen van investeringen op te kunnen vangen. Daarnaast wordt nagedacht over een algemeen kader voor prijsstijgingen bij investeringen.

Deze pagina is gebouwd op 09/29/2021 16:36:49 met de export van 09/29/2021 16:21:06