Voor Eindhoven is het zeker niet nieuw dat de gebiedsgerichte benadering meerwaarde brengt in het benutten van kansen en het omgaan met complexe opgaven in de verschillende buurten en wijken van de stad. We hebben inmiddels jarenlange ervaring in het samen optrekken met inwoners en ondernemers, verenigingen en in de buurt werkende professionals. Daarnaast is er de afgelopen jaren in een aantal gebieden op een vernieuwende, intensieve manier samengewerkt. Door de duiding vanuit een aantal pilotgebieden, zijn er delen in de stad aangemerkt om zowel ambtelijk als bestuurlijk invulling te geven aan integraal gebiedsgericht werken (dwars door de domeinen heen) en hiermee meer impact op buurten te krijgen.
Het integraal gebiedsgericht werken sluit ook aan op onze aandacht voor brede welvaart (Blik op Eindhoven) waarbij gekeken wordt of iedereen kan meeprofiteren van de ontwikkelingen die onze stad doormaakt.
Effect corona op de twee snelheden in de stad
We zien dat er sinds de wereldwijde uitbraak van het corona virus veel veranderd is. Dit heeft ook zo zijn effect op buurten en wijken: de negatieve sociaaleconomische effecten van corona manifesteren zich meer in kwetsbare gebieden. In een aantal buurten gaan ontwikkelingen sneller, in andere buurten gaat het minder. Zo wordt de vermaatschappelijking van de zorg op sommige plekken zichtbaar: het aantal incidenten, al dan niet veroorzaakt door personen met verward gedrag, neemt toe. Het veiligheidsgevoel van bewoners in sommige wijken daalt, terwijl de oorzaken hiervan niet direct duidelijk zijn. Daarnaast zijn op diverse vlakken de panelen aan het schuiven. In de samenleving is de nadruk meer op eigen- en samenkracht komen te liggen. Terwijl dit buiten niet altijd direct zichtbaar hoeft te zijn, kunnen in gebieden spanningen ontstaan die mogelijk leiden tot serieuze problemen op het gebied van tolerantie, inclusieve samenleving of toenemende eenzaamheid. Door de onzekerheden die inwoners kunnen ervaren, nemen spanningen ook toe. De diverse maatregelen rondom corona die eerder genomen zijn, gaan mogelijk nog een lange tijd een bepalend effect hebben op onder andere werkgelegenheid, financiën en opleiding.
Cumulatie problematiek vraagt om integrale aanpak
In onze stad hebben we een aantal gebieden waar sprake is van een domein- en programma-overstijgende cumulatieve en geconcentreerde problematiek. Voor deze gebieden hanteren we sinds jaar en dag de wijkaanpak die op dit moment wordt doorontwikkeld naar een meer integrale aanpak. Dit alles in verbinding met bewoners en andere (investerende) partners, zoals woningcorporaties, politie, ondernemers, jongerenwerk en zorg(instellingen). Niet alleen in ruimtelijke en duurzaamheids-projecten, maar ook rond actief burgerschap en het aanpakken van problemen zoals armoede, onderwijsachterstanden, werkloosheid, polarisatie, veiligheid en ondermijning.
De pilots gebiedsgericht werken, die in 2018 zijn opgestart vanuit Veiligheid hebben hier destijds een nieuwe impuls aan gegeven. Op basis van de evaluatie van de pilots heeft de integrale gebiedsgerichte aanpak een vervolg gekregen in een beperkt aantal gebieden in de stad om vanuit daar verder uit bouwen. In 2020 is hier de eerste stap in gezet door integraal gebiedsgericht werken in de voormalige pilotgebieden Woensel Zuid en Gestel door te zetten, waarbij dit als inspiratie gaat dienen voor de doorontwikkeling in de komende jaren.
Inwoners ervaren hun omgeving niet als optelsom van sectorale of thematische onderdelen, maar als één geheel. De effectiviteit van ons handelen (onder andere op basis van beleid) hangt af van de mate waarin wij in staat zijn dit beleid passend te maken op het complexe geheel van de stad en haar uiteenlopende behoeften. In het samenspel van gemeente en samenleving wordt daarnaast meer en meer gevraagd om flexibiliteit en het vermogen om snel te kunnen schakelen. Tot slot verhogen de voorbereidingen voor het invoeren van de Omgevingswet - waarbij een aantal thematische wetten worden samengevoegd tot een ruimtelijk juridisch kader - ook vanuit het Rijk de urgentie om opgaven in een gebied centraal te zetten.
Pact Woensel Zuid
We zetten idealiter in op een structureel budget voor een langjarige wijkaanpak (geïnspireerd door Nationaal Programma Rotterdam Zuid en Pact Poelenburg Peldersveld in Zaanstad), in beginsel voor het samenwerkingspact voor Woensel Zuid. Met dit pact willen we meerjarig met partners samenwerken om doorbraken te bewerkstelligen in dit stadsdeel. Woensel Zuid is een (door het Rijk erkend) kwetsbaar stadsdeel en we werken met het oog op leefbaarheid en veiligheid aan wijkvernieuwing 3.0/integrale stedelijke vernieuwing. Met de toekenning van het Volkshuisvestingsfonds kunnen een aantal in eerste instantie vooral fysieke projecten opgestart worden.
In het pact gaat het om het gezamenlijk bepalen van doelen, de best mogelijke langjarige aanpak, governance en om investeren. Dit alles in verbinding met bewoners en andere (investerende) partners, zoals woningcorporaties, politie, ondernemers, jongerenwerk en zorg(instellingen). Niet alleen in ruimtelijke en duurzaamheidsprojecten, maar ook rond actief burgerschap en het aanpakken van problemen zoals armoede, onderwijsachterstanden, werkloosheid, polarisatie, veiligheid en ondermijning.
Randvoorwaarden
Het is nodig om vanuit een geformuleerde gebiedsopgave (de behoeften vanuit het gebied) te kunnen sturen op programmatische keuzen voor het betreffende gebied. Hiervoor is een organisatorische inbedding van de wijkaanpak nodig, maar ook budgetruimte die op basis van de wijkaanpak strategisch kan worden ingezet voor verbetering van leefbaarheid en veiligheid in kwetsbare wijken.
Aan het gebiedsgericht werken zijn ook incidentele en structurele intensiveringsmiddelen toegekend. Het gaat een intensivering in levendige en leefbare wijken; incidenteel in 2021 t/m 2023 per jaar € 0,7 miljoen en structureel vanaf 2022 per jaar € 0,4 miljoen. Deze middelen gaan we inzetten op processen en projecten die een bijdrage gaan leveren vanuit de brede, integrale opgave die we zien in wijken. In 2021 lag daarbij de focus op actief burgerschap, Woensel Zuid en Gestel, met inzet op de doorontwikkeling van de Buurtonderneming Woensel West, activiteiten gekoppeld aan Actieplan Oud Woensel en inzet voor jeugd en armoedebestrijding Gestel. Ook voor de komende jaren staan integraliteit, samenwerking en co-creatie centraal. De opgaven die we zien zijn onder andere als volgt:
- Aanpak sociaal economische problematiek in buurten voor de korte en lange termijn
- Versterken samenleven en sociale cohesie in buurten
- Vergroten leefbaarheid en welzijn bewoners
Voor 2022 is het onze ambitie om het integraal gebiedsgericht werken gemeentebreed steeds beter te borgen. Het gebiedsgericht werken is in het Ruimtelijk Domein al verankerd, maar moet stapsgewijs versterkt worden door gezamenlijk te werken aan gebiedsgericht programmeren en door organisatorische borging in de andere domeinen.
Borging vindt ook plaats met een totaalpakket instrumenten. Hierbij moet gedacht worden aan de doorontwikkeling van het meetinstrument op leefbaarheid (in samenhang met de monitor brede welvaart), de gezamenlijke aanpak in de actiegebieden die voor de periode 2021-2022 zijn vastgesteld en de integrale opzet van de gebiedsprogramma's.